Bereketli Hilal’in bir parçası olan Yukarı Dicle Nehri Havzası‘nın bir yamacında yer alan müstahkem şehir Diyarbakır ve çevresi, Helenistik dönemden bu yana Roma, Sasani, Bizans, İslam ve Bizans döneminde önemli bir merkez olmuştur. Osmanlıdan günümüze. Alan, Amida Höyüğü‘nün de içinde bulunduğu İçkale olarak bilinen İçkale‘yi ve çok sayıda kulesi, kapısı, payandası ve 63 yazıtı ile Diyarbakır’ın 5,8 km uzunluğundaki surlarını kapsamaktadır. Site aynı zamanda şehir ile Dicle arasında şehre yiyecek ve su sağlayan yeşil bir bağlantı olan Hevsel Bahçeleri, Anzele su kaynağı ve On Gözlü Köprü‘yü de içeriyor.
Üstün Evrensel Değer
Kısa sentez
Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzajı Yukarı Dicle Nehri Havzası’nda bir dik yamaç üzerinde yer almaktadır. Müstahkem şehir, ilişkili peyzajı ile Helenistik, Roma, Sasani ve Bizans dönemlerinde, İslam ve Osmanlı dönemlerinden günümüze kadar önemli bir merkez ve bölgesel başkent olmuştur. Mülk, birçok kulesi, kapısı, payandası ve farklı tarihsel dönemlerden 63 yazıtı ile 5800 metrelik etkileyici Diyarbakır Surları‘nı; ve şehri Dicle Nehri‘ne bağlayan ve şehre yiyecek ve su sağlayan bereketli Hevsel Bahçeleri.
Şehir Surları ve Roma döneminden bu yana hasar, onarım ve güçlendirme kanıtları, bölge tarihinin birçok döneminin güçlü bir fiziksel ve görsel tanıklığını sunuyor. Bu mülkün nitelikleri arasında kuleleri, kapıları ve yazıtları dahil olmak üzere İçkale (İç Kale), Diyarbakır Surları (Dişkale veya Dış Kale olarak bilinir), Hevsel Bahçeleri, Dicle Nehri ve Vadisi ve On Gözlü Köprü bulunmaktadır. . Mülkün işlevsel ve görsel niteliklerini destekleyen hidrolojik ve doğal kaynaklar gibi, duvarları kentsel ve peyzaj düzenlemeleri içinde görme yeteneği de önemlidir.
Bütünlük
Mülkün sınırı, kalenin peyzaj düzeninin önemi ve Dicle Nehri‘ne yakınlığı da dahil olmak üzere, Üstün Evrensel Değeri ifade etmek için gerekli tüm nitelikleri çevreler. Şehir Surları, birçok hasar, onarım ve ekleme dönemi gösterir. Şehir Surları’nın bir bölümü 1930’da yıkılmış olsa da ve son yarım yüzyılda tamamlanan kötü planlanmış, yürütülmüş ve belgelenmiş koruma çalışmalarının bazı örnekleri olsa da, Surlar başka türlü sağlam ve genel olarak iyi bir koruma durumundadır.
Hevsel Bahçeleri‘nin koruma durumu yeterlidir, ancak kalenin tabanında kurulan izinsiz yerleşimler ve işletmeler, tıkanmış kanalizasyonlar, su kalitesi sorunları ve Dicle Nehri üzerindeki suyu yukarı doğru yönlendiren barajlar nedeniyle savunmasızdır. Yeterli tampon bölgeler tanımlanmıştır. Genel olarak, mülkün bütünlüğü, şehir merkezindeki ve mülkü çevreleyen alanlarda ve tampon bölgelerindeki geliştirme baskıları nedeniyle savunmasız olarak kabul edilir. Diyarbakır’ın tarihi‘ni geniş bir şekilde okumak için bu yazımıza bakınız.
Özgünlük
Kale ve bahçelerin işlevleri zamanla değişse de, yüzyıllarca varlığını sürdürmüş ve hala tarihi kentin en iç çekirdeğini açıkça çevrelemektedir. Bu duvarların önemini okumak, malzemelerini, formlarını ve tasarımlarını tanımak hala mümkündür. Eski şehrin burç duvarları, kapıları ve kulelerinden oluşan 5,8 km uzunluğundaki halkanın önemli bir kısmı duruyor ve özgünlük gereksinimlerini karşılıyor. Hevsel Bahçeleri de kentle olan tarihi ve işlevsel bağlarını korumuştur. Mülkün niteliklerinin gerçekliği açık olsa da, restore edilen bölümlerin gerçekliğini göstermeye devam etmek için restorasyon çalışmalarının belgelerinin iyileştirilmesi gerekiyor.
Koruma ve yönetim gereksinimleri
Kale duvarları ve kuleleri, Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu kararı ile 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’na göre “Kentsel Sit” ilan edilerek korunur. İçkale “1. Derece Arkeolojik Sit Alanı” olarak belirlenmiş olup, herhangi bir yeni inşaat veya fiziki müdahale yapılmadan önce Diyarbakır Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’ndan izin alınması gerekmektedir.
Bilimsel kazılara izin verilebilirken, herhangi bir bina veya başka bir geliştirme faaliyetine izin verilmez. Suriçi Kentsel Sit Alanı Koruma Planı’nda tarihi Surlar, kuleler ve sur kapıları için özel hükümler yer almaktadır; Surlar dışındaki yerleşimlerde ve Hevsel Bahçeleri’nde herhangi bir yeni yapılaşma veya fiziki müdahale yapılmadan önce sorumlu belediyeden izin alınması gerekmektedir.
Bu alanlardaki tüm arkeolojik çalışmalar ve kazılar Kültür ve Turizm Bakanlığı Diyarbakır Müze Müdürlüğü tarafından izlenmekte ve kontrol edilmektedir. 2872 sayılı Çevre Kanunu, Dicle Vadisi ve Hevsel Bahçeleri‘ndeki tarımsal faaliyetleri kontrol etmekte ve yönetmektedir. Diyarbakır İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, Orman ve Su İşleri Bakanlığı Diyarbakır İl Müdürlüğü ve Devlet Su İşleri de sorumlu kurumlardır.
